Je hebt eindelijk iets afgerond. Een verslag, een project, een lastig gesprek. Je voelt een sprankje trots opkomen. Maar nog voor je dat gevoel echt kunt toelaten, hoor je het al:
“Je denkt zeker dat je dit echt kunt?”
Ach ja. Daar is-ie weer. Niet zomaar de innerlijke criticus. Nee, dit is zijn verwarrende, ongrijpbare zus: de innerlijke hypocriticus.
Een stem die altijd iets te zeggen heeft, maar zelden iets opbouwends.
Die vandaag roept dat je te veel doet, en morgen dat je lui bent.
Die zegt dat je assertiever moet zijn, om je vervolgens egoïstisch te noemen als je dat doet. Kortom; zo hypocriet als de pest.
Het is nooit goed genoeg
De innerlijke hypocriticus is niet streng – ze is wispelturig en onvoorspelbaar.
Waar de gewone innerlijke criticus tenminste nog een soort ‘lijn’ aanhoudt (perfectie, controle, prestatie), is de hypocriticus inconsequent. Je doet het nooit goed, en vooral: nooit goed genoeg.
Bijvoorbeeld:
• Je zegt een afspraak af → “Wat ongezellig zeg, het is niet leuk als je niet komt.”
• Als je toch gaat → “Waarom heb je geen nee gezegd?! Je bent zo’n slappe zak.”
• Wanneer je rust neemt → “Lekker makkelijk weer, zo gebeurt er nooit wat.”
• En als je door pakt → “Waarom altijd zo gehaast? Het kan toch ook gewoon morgen.”
Deze stem heeft geen duidelijke richting. Wat je ook doet, het had anders gemoeten. Het had beter gekund. En liever gisteren dan vandaag.
Waarom luisteren we ernaar?
Omdat deze stem vaak oud is. Ze komt ergens vandaan. Misschien is het een stem die je als kind al hoorde, letterlijk, of in jezelf.
Misschien dacht je vroeger: als ik het goed genoeg doe, dan krijg ik geen gedoe. Dan val ik niet op. Dan ben ik veilig.
En dus ga je je best doen, en op je tenen lopen.
Tot het punt dat je niet meer weet wat goed is – alleen dat het blijkbaar nog steeds niet goed genoeg is.
Hoe ga je ermee om?
Allereerst: herken de toon. De hypocriticus klinkt vaak vaag, beschuldigend of ronduit tegenstrijdig. Ze praat in extremen (“altijd”, “nooit”, “weer zo typisch van jou”).
Ten tweede: sta stil bij de bedoeling. Wat probeert deze stem eigenlijk te doen? Je beschermen? Controleren? Een oud gevoel vermijden? En dan: stel vragen terug.
– “Wat bedoel je nou eigenlijk echt?”
– “Wat zou ik zeggen als een vriendin dit vertelde?”
– “Wat heb ik op dit moment écht nodig?”
Want zeg nou zelf: als deze stem een persoon was, zou je haar waarschijnlijk allang de deur hebben gewezen.
Maar omdat ze vanbinnen zit, laten we haar vaak eindeloos aan het woord.
En dan?
Je hoeft de innerlijke hypocriticus niet te vernietigen. ze hoeft ook niet stil te zijn.
Wat wél helpt: haar leren herkennen.
En er een andere stem naast zetten. Eentje die vriendelijk is. Duidelijk. Een soort cheerleader die je vertelt: goed genoeg is ook goed.
Wil jij jouw innerlijke (hypo)criticus ook beter leren kennen?
In mijn praktijk werk ik veel met het herkennen van innerlijke patronen en zelfkritiek. Zodat er ruimte komt voor zachtheid, rust en échte autonomie.
